FOS (fructo oligosaccharide) là chất xơ hòa tan có nguồn gốc tự nhiên, mang đến nhiều lợi ích cho sức khỏe (hệ tiêu hóa, hệ miễn dịch, các quá trình chuyển hóa…). Để hiểu rõ về FOS và tác dụng của nó, hãy cùng Hadu tìm hiểu qua bài viết dưới đây nhé!

1.CHẤT XƠ HÒA TAN (FOS) LÀ GÌ?

Chất xơ hòa tan (FOS) là loại chất có tính mềm, dính. Chúng có nhiều tác dụng có lợi cho sức khỏe như: ổn định lượng đường trong máu, phòng ngừa xơ vữa động mạch, giúp hệ tiêu hóa khỏe mạnh. Chất này có nhiều trong cà rốt, chuối, bơ, rau mồng tơi, sữa bột…

2.CẤU TRÚC, ĐẶC TÍNH LÝ HÓA CỦA FOS

Cấu trúc

FOS là một chuỗi gồm các phân tử fructose đối với một phân tử glucose ở cuối bằng liên kết glycoside.

Đặc tính lý hóa của FOS

• Là chất xơ hòa tan: tan được trong nước, có khả năng hút ẩm và giữ nước, trương nở tạo gel, có độ nhớt cao, cơ thể không tiêu hóa được.
• Có vị ngọt nhẹ: thích hợp làm chất tạo ngọt trong các sản phẩm hạn chế lượng đường cao.
• Không có calo: không tạo năng lượng cho cơ thể.
• Không gây sâu răng: trong cơ thể, FOS không bị chuyển hóa bởi vi khuẩn Streptococcus mutans để tạo thành acid và beta-glucan. Acid và beta-glucan chính là nguyên nhân gây sâu răng.
• Khi vào cơ thể, FOS bị thủy phân bởi enzyme beta-oxidase do vi khuẩn ở ruột tiết ra, tạo thành các monome (đơn vị đường). Sau đó các monome này được lên men tạo thành axit béo chuỗi ngắn (butyrate, acetate, propionate) và giải phóng khí (hidro, cacbonic, metan).

3.LỢI ÍCH CỦA FOS ĐỐI VỚI SỨC KHỎE TOÀN DIỆN CƠ THỂ

Nhiều nghiên cứu đã chỉ ra rằng: FOS là nguồn chất xơ hòa tan mang đến nhiều lợi ích cho sức khỏe. Sự có mặt của FOS giúp cơ thể hoạt động một cách khỏe mạnh. Vậy FOS có tác dụng gì?

Dưới đây là 8 lợi ích của FOS đối với sức khỏe:

• Giúp lợi khuẩn có trong đường ruột tồn tại và phát triển
• FOS đóng vai trò là những prebiotics (nguồn thức ăn) cho các lợi khuẩn có trong ruột, giúp chúng phát triển và tăng sinh một cách nhanh chóng. Ngoài ra, sau khi vào cơ thể, FOS được lên men bởi các vi khuẩn có trong đường ruột tạo thành SCFAs (acid béo chuỗi ngắn: butyrate, acetate, propionate), chúng axit hóa môi trường, làm giảm pH trong ruột, tạo điều kiện thuận lợi cho sự tồn tại và phát triển của lợi khuẩn.
• Sản xuất các axit béo chuỗi ngắn (SCFAs)
• Quá trình lên men FOS bởi các vi khuẩn kỵ khí có trong ruột tạo ra các axit béo chuỗi ngắn (SCFAs). Chúng tham gia vào các hoạt động chuyển hóa trong cơ thể, duy trì và bảo vệ sức khỏe đường ruột.
• Acetate làm giảm pH trong ruột kết, tạo điều kiện cho lợi khuẩn phát triển. Bên cạnh đó nó còn tham gia tổng hợp nên acid béo và cholesterol trong cơ thể.
• Butyrate cung cấp năng lượng, kích thích tăng sinh và biệt hóa các tế bào biểu mô ruột, ức chế quá trình viêm nhiễm ở ruột và điều hòa nhu động ruột.
• Propionat làm giảm glycogen và ức chế tổng hợp cholesterol ở gan.
• Làm giảm tình trạng táo bón
• Táo bón là tình trạng xảy ra phổ biến ở mọi lứa tuổi, đặc  trưng bởi các biểu hiện như đi ngoài phân khô, cứng, có thể đau rát ở hậu môn, tần suất đại tiện 2-3 lần/ tuần.

Bổ sung chất xơ hòa tan FOS giúp cải thiện tình trạng táo bón bằng cách:

• Là nguồn dinh dưỡng cho lợi khuẩn đường ruột, tạo điều kiện cho chúng tồn tại và phát triển. Sự có mặt của lợi khuẩn sẽ kích thích cơ thể tiết ra enzyme phân cắt triệt để thức ăn và điều hòa nhu động ruột.
• Tăng cường hấp thu nước làm tăng khối lượng phân, làm mềm phân. Bên cạnh đó, độ nhớt của FOS còn giúp phân dễ dàng di chuyển trong đường ruột để đi ra bên ngoài. Nhờ vậy mà tần suất đi đại tiện tăng lên, làm giảm được tình trạng táo bón.
• Ảnh hưởng đến sự hấp thu khoáng chất
• Một vài nghiên cứu đã chỉ ra sự có mặt của FOS giúp tăng cường hấp thu các khoáng chất như canxi, magie, sắt, kẽm…
• Điều hòa chuyển hóa lipid

Sản phẩm chuyển hóa của FOS - SCFAs (propionate, acetate) tham gia điều hòa chuyển hóa lipid bằng cách:

• Ức chế tổng hợp cholesterol ở gan, làm giảm được nồng độ LDL - C (cholesterol xấu) và chất béo trung tính trong máu.
• Tăng cường tổng hợp acid mật hấp thu chất béo có trong ruột.
• Điều hòa đường huyết
• Các sản phẩm chuyển hóa của FOS tham gia vào các phản ứng đường phân, làm giảm tổng hợp glycogen ở gan, tăng cường tổng hợp glucose ở tế bào. 
• Độ nhớt của FOS làm cản trở tương tác của enzyme tiêu hóa với các chất dinh dưỡng, làm chậm sự hấp thu của chất dinh dưỡng, do đó mà làm giảm sự hấp thu glucose ở các tế bào niêm mạc ruột.
• Chất xơ FOS cũng kích thích tuyến tụy tăng cường tiết insulin (hormon hạ đường huyết), nhờ vậy mà làm giảm lượng đường trong máu.
• Làm giảm nguy cơ ung thư đại tràng

Bổ sung chất xơ FOS giúp ngăn ngừa ung thư đại tràng bằng cách tăng cường sản xuất ra các acid béo chuỗi ngắn (SCFAs) nhằm:

• Thúc đẩy tăng sinh và biệt hóa các tế bào biểu mô ruột, ức chế tình trạng viêm nhiễm ở ruột.
• Tham gia củng cố, bảo vệ hàng rào niêm mạc ruột tránh khỏi sự xâm nhập của vi khuẩn, virus…
• Điều hòa hệ thống miễn dịch
• FOS tham gia điều hòa hệ thống miễn dịch ruột bằng cách:
• Kích thích cơ thể tăng cường sản xuất globulin miễn dịch (IgA), interferon (IFN), các tế bào lympho T, cytokine,... chống lại sự xâm nhập của vi khuẩn, virus.
• Thúc đẩy sự tăng trưởng và phát triển của lợi khuẩn có trong đường ruột, giúp cân bằng hệ vi sinh đường ruột, bảo vệ niêm mạc ruột và ngăn ngừa tình trạng viêm nhiễm.