Thức ăn bổ sung phải là các loại thực phẩm giàu dinh dưỡng và đủ về mặt số lượng để trẻ có thể tiếp tục phát triển.

THỜI ĐIỂM TRẺ ĂN BỔ SUNG

Khi tròn 6 tháng tuổi (180 ngày sau sinh), sữa mẹ không thể đáp ứng nhu cầu dinh dưỡng của trẻ. Do đó, trẻ cần được ăn bổ sung ngoài sữa mẹ. Từ tháng tuổi 6 trở đi có sự thiếu hụt giữa mức tổng năng lượng cần cho trẻ và mức năng lượng sữa mẹ cung cấp. Trẻ càng lớn thì sự thiếu hụt năng lượng càng tăng. Vì vậy sau 6 tháng tuổi là khoảng thời gian tốt nhất cho bắt đầu ăn bổ sung. Ăn bổ sung sau 6 tháng tuổi giúp trẻ phát triển tốt, hoạt động tốt và khỏe mạnh. 

Từ 6-12 tháng tuổi cần tiếp tục cho trẻ bú vì sữa mẹ tiếp tục cung cấp một nửa nhu cầu dinh dưỡng của trẻ và từ 12-24 tháng tuổi, sữa mẹ cung cấp ít nhất ⅓ nhu cầu dinh dưỡng của trẻ. Ngoài ra, sữa mẹ còn tiếp tục cung cấp các yếu tố kháng khuẩn bảo vệ trẻ khỏi mắc nhiều loại bệnh, mang lại sự gần gũi và gắn bó, giúp trẻ phát triển tâm lý.

Sau 6 tháng tuổi, phần nhu cầu các chất dinh dưỡng không được cung cấp đủ từ sữa mẹ cần đáp ứng bằng thức ăn bổ sung.

Ăn bổ sung được định nghĩa là cho ăn thêm các thức ăn đặc khác ngoài sữa mẹ. Các thức ăn và chất lỏng thêm này được gọi là chất bổ sung vì chúng bổ sung cho sữa mẹ, chứ không hoàn toàn thay thế sữa mẹ để cung cấp nhu cầu dinh dưỡng của trẻ. Thức ăn bổ sung phải là các loại thực phẩm giàu dinh dưỡng, và đủ về mặt số lượng để trẻ có thể tiếp tục phát triển. Ngoài ra ở thời điểm này hệ tiêu hóa của trẻ đủ phát triển để tiêu hóa thức ăn. Tuy nhiên, một số nguy cơ cũng thường xảy ra khi bắt đầu cho trẻ ăn bổ sung như trẻ không nhận đủ các chất dinh dưỡng từ thức ăn bổ sung để đáp ứng nhu cầu phát triển của trẻ dẫn tới suy dinh dưỡng, và thiếu vi chất dinh dưỡng do thiếu calci, thiếu máu do thiếu sắt… Ngoài ra trong các bữa ăn bổ sung của trẻ còn sử dụng các loại gia vị như muối mặn, nước chấm…

Vì vậy bữa ăn bổ sung không chỉ cần đảm bảo tính đa dạng, cung cấp đủ các chất dinh dưỡng mà còn cần chú ý đến việc sử dụng các gia vị nêm nếm hợp lý. Chế độ ăn thiếu hoặc thừa muối (natri) đều ảnh hưởng xấu đến sức khỏe của trẻ.

SỬ DỤNG MUỐI ĐÚNG CÁCH

Natri và clo, thành phần chủ yếu của muối, là hai nguyên tố đóng vai trò hết sức quan trọng trong cân bằng dịch của cơ thể, sự tồn tại và hoạt động bình thường của tất cả các tế bào, hoạt động chức năng của tất cả các cơ quan và bộ phận trong cơ thể. Điều này có nghĩa rằng dù trẻ mới sinh hay đã lớn lên đều cần muối. Tuy nhiên, tùy vào từng độ tuổi mà muối khác nhau.

Ở trẻ mới ăn dặm, bé hoàn toàn chưa phân biệt mặn nhạt gì đâu. Khẩu vị của bé hoàn toàn phụ thuộc vào khẩu vị của người lớn. Các bà mẹ thường có thói quen nếm thức ăn cho trẻ và có suy nghĩ rằng trẻ cũng giống mình, phải vừa miệng thì trẻ ăn mới ngon. Tuy nhiên, quan niệm này tiềm ẩn nguy cơ lâu dài cho sức khỏe của trẻ. 

Việc cho muối vào bột/ cháo của trẻ có thể gây ảnh hưởng đến thận. Chức năng thận của trẻ dưới 12 tháng tuổi rất non nớt và việc mẹ nêm quá nhiều muối/ mắm khi nấu bột/ cháo sẽ tập cho bé thói quen ăn nhiều muối khi lớn hơn, thận phải làm việc nhiều, lâu dài sẽ dẫn đến tổn hại chức năng thận. Hậu quả là trẻ sẽ phải đối mặt với nguy cơ mắc bệnh tăng huyết áp, tim mạch trong tương lai… Ngoài ra, cũng có những bằng chứng cho thấy ăn nhiều muối trong giai đoạn ăn dặm gây tổn thương não bộ.

Ngoài sữa thì ngũ cốc, hoa quả, thịt gia cầm, cá, trứng, rau tươi trong khẩu phần bổ sung đều có 1 lượng natri nhất định hoàn toàn đáp ứng được nhu cầu natri của cơ thể trẻ 6-12 tháng.

Muối cần được tiêu thụ hằng ngày nhưng chỉ cần một lượng rất ít. Nếu tính cả lượng muối có trong nước mắm, nước chấm các loại, bột canh, hạt nêm và thực phẩm thì cơ thể trẻ 1-2 tuổi chỉ cần 2,3g/ ngày. Trong chế biến bữa ăn bổ sung cho trẻ 1-2 tuổi có thể sử dụng những gia vị mặn chứa natri nhưng với số lượng hợp lý (1,5g muối/ ngày) vì một phần nhu cầu natri của trẻ đã được cung cấp từ các thực phẩm tự nhiên (10%) và thực phẩm chế biến sẵn (20%).

MỘT SỐ LƯU Ý KHÁC CHO TRẺ KHI NẤU CHÁO/ BỘT ĂN DẶM CHO TRẺ

Khi mẹ nếm bột/ cháo của trẻ thấy vừa miệng mẹ có nghĩa là bột/cháo đó mặn so với trẻ. Vì vậy mẹ nêm nếm lượng nước mắm vừa phải, ăn thấy nhạt một chút là vừa miệng trẻ.

Có thể cho một lượng phô mai phù hợp với bát bột/ cháo của trẻ thay thế cho nước mắm/ muối. Vì phô mai cũng có vị mặn. Nên cho phô mai vào bát bột của trẻ sau khi cho dầu ăn. Như vậy, bát bột/ cháo của trẻ cũng sẽ thơm ngon hơn, ngậy và không quá nhạt.

Trong cơ thể, natri đóng vai trò quan trọng trong việc duy trì áp lực thẩm thấu, giữ cho cân bằng lượng nước bên trong, ngoài tế bào và lòng mạch máu. Ngoài ra, muối có vai trò quan trọng trong việc duy trì điện thế tế bào, dẫn truyền xung động thần kinh, đảm bảo thăng kiềm toan. Nồng độ natri trong cơ thể được giữ ở mức cân bằng nhờ vào hoạt động của hệ thần kinh, nội tiết, tiết niệu và hệ tiêu hóa. Vì thế, tình trạng thiếu natri rất hiếm gặp ở trẻ bình thường. Tình trạng natri trong máu thấp chỉ có thể xảy ra ở những trẻ mất quá nhiều natri do tiêu chảy, nôn… mà không được bù và muối hợp lý. Nếu bị thiếu muối ít, cơ thể sẽ tự thích ứng bằng cách làm giảm đào thải natri qua nước tiểu và mồ hôi. Cơ thể cũng sẽ có cảm giác thèm ăn mặn hơn nên sẽ sớm có được lượng muối cần thiết cho cơ thể.