Say nắng, say nóng là hiện tượng rất thường gặp trong mùa hè. Tình trạng say nắng, say nóng xảy ra khi nhiệt độ cơ thể tăng nhanh và không thể hạ nhiệt. Say nắng có thể gây ra những tổn thương cho não và các cơ quan quan trọng khác, thậm chí đe dọa tính mạng. Do đó say nắng/ nóng được xem là một chấn thương nhiệt quan trọng và cần được cấp cứu y tế khẩn cấp.
1.SAY NẮNG/ NÓNG LÀ GÌ?
- Say nóng là tình trạng cơ thể tăng nhiệt do ảnh hưởng nhiệt từ môi trường xung quanh ở mức cao và/ hoặc do hoạt động thể lực quá mức, gây ra các biến chứng liên quan đến hệ thần kinh trung ương khiến bộ phận này bị rối loạn và mất kiểm soát. Tình trạng say nóng có thể phát triển thành say nắng.
- Say nắng là tình trạng cơ thể tăng nhiệt độ cao (trên 40 độ C), thường kết hợp với mất nước. Hệ quả là hệ thống điều hòa nhiệt của cơ thể bị mất kiểm soát, gây ra những rối loạn hệ hô hấp, thần kinh, tuần hoàn… Nguyên nhân là do tác động của nắng nóng hay các hoạt động thể lực quá mức. Tình trạng say nắng thường đi kèm với say nóng.
2.ĐỐI TƯỢNG THƯỜNG BỊ SAY NẮNG/ NÓNG
Khả năng đối phó với nhiệt độ cao của bạn phụ thuộc vào sức mạnh của hệ thống thần kinh trung ương. Hệ thống thần kinh trung ương của trẻ em chưa phát triển đầy đủ, khả năng điều hòa thân nhiệt chưa hoàn thiện khiến trẻ chậm thích nghi với nhiệt hơn so với người lớn.
Ngược lại người lớn trên 65 tuổi thì hệ thống thần kinh trung ương bắt đầu yếu đi, vì thế khả năng mắc bệnh khi trời nóng rất dễ xảy ra. Ngoài ra những người bị các bệnh mãn tính như bệnh tim, bệnh phổi, thận, tăng huyết áp, bệnh tiểu đường cũng có nguy cơ cao bị say nắng.
3.NGUYÊN NHÂN KHIẾN BẠN BỊ SAY NẮNG/ NÓNG
Không uống đủ nước khi thời tiết nắng nóng, không khí lưu thông trong nhà kém, ánh nắng mặt trời chiếu trực tiếp vào nơi ở. Nếu tiếp xúc với ánh nắng quá nhiều có thể làm tăng chỉ số nhiệt độ cơ thể lên tới 15 độ.
Ngoài ra, sốc nhiệt cũng có liên quan tới chỉ số nhiệt. Độ ẩm tương đối từ 60% trở lên sẽ gây cản trở sự bay hơi của mồ hôi và khả năng tự làm mát của cơ thể.
Những yếu tố thuận lợi khác bao gồm:
- Khả năng điều nhiệt, thích nghi kém với nắng nóng ở trẻ em hoặc người già.
- Tập luyện và làm việc quá lâu trong môi trường nắng nóng.
- Mặc trang phục quá dày, không thấm nước, dễ hấp thu nhiệt.
- Không uống đủ lượng nước cần thiết khi ở trong môi trường quá nóng.
- Sử dụng thuốc có tác dụng phụ giảm tiết mồ hôi.
- Mắc các bệnh lý, rối loạn nội tiết tố, béo phì…
- Người lớn tuổi, người lao động ngoài trời…. là đối tượng dễ bị say nóng, say nắng nhất bởi nguy cơ say nắng cũng tăng cao khi chỉ số nhiệt tăng cao. Do đó, cần phải chú ý đến chỉ số nhiệt trong các bản tin dự báo thời tiết, đặc biệt là trong các đợt nắng nóng cao điểm.
4.CÁCH XỬ TRÍ
Trước một trường hợp say nắng, say nóng cần nhanh chóng tiến hành các biện pháp sơ cứu ngay lập tức khi chưa có sự hỗ trợ của nhân viên y tế hay phương tiện y tế:
- Nhanh chóng tiến hành giảm nhiệt cho nạn nhân: chuyển ngay nạn nhân vào chỗ mát, thoáng gió, cởi bỏ bớt quần áo, cho uống nước mát có pha muối, chườm lạnh bằng khăn mát hoặc nước đá ở những chỗ có động mạch lớn đi gần ngoài da như nách, bẹn, cổ.
- Nếu nạn nhân hôn mê không uống được nước hoặc nôn liên tục, sốt tăng liên tục, kèm các triệu chứng đau bụng, đau ngực, khó thở thì phải nhanh chóng chuyển nạn nhân đến cơ sở y tế gần nhất. Trong quá trình vận chuyển vẫn thường xuyên chườm mát cho nạn nhân.
Tại các trung tâm y tế, nạn nhân sẽ được truyền bù nước điện giải cũng như các biện pháp hỗ trợ. Trong trường hợp nạn nhân sốt cao có thể dùng paracetamol để hỗ trợ hạ sốt. Nếu có co giật phải dùng các thuốc chống co giật cho nạn nhân. Trường hợp nạn nhân hôn mê có thể phải đặt ống nội khí quản.
5.CÁCH PHÒNG TRÁNH SAY NẮNG HIỆU QUẢ
Tránh ánh nắng trực tiếp
Bạn nên tránh ra ngoài lúc trời nắng nóng và vào giờ cao điểm. Nếu có thể thì bạn nên hạn chế ra đường trong khoảng thời gian từ 12 giờ đến 15 giờ mỗi ngày. Mỗi khi ra ngoài đường, bạn nên mặc trang phục kín đáo che nắng với khẩu trang, khăn choàng, áo khoác, váy chống nắng…
Ngoài ra, bạn cần trang bị thêm mũ, nón rộng vành hoặc ô dù để che nắng tốt hơn. Bạn cũng nên bôi kem chống nắng thường xuyên để bảo vệ cơ thể chống ánh nắng trực tiếp.
Nghỉ ngơi hợp lý
Bạn cần tránh làm việc quá sức, đặc biệt là dưới nhiệt độ cao. Bạn chỉ nên thực hiện những hoạt động nhẹ nhàng vào những thời điểm nóng nhất trong ngày. Nếu bạn không thể tránh hoạt động gắng sức trong thời tiết nóng thì hãy uống nước và trong lúc tập luyện nên xen kẽ việc nghỉ ngơi ở nơi mát mẻ.
Uống nhiều nước để tránh bị say nắng
Nước sẽ giúp cơ thể bạn đổ mồ hôi và duy trì nhiệt độ cơ thể bình thường. Bên cạnh đó, bạn hãy ăn nhiều thực phẩm góp phần phòng ngừa say nắng như rau quả xanh, đặc biệt thời tiết khô hanh nóng nực. Bạn không quên uống bù lượng nước mà cơ thể mất đi do trời quá nóng hoặc hoạt động quá nhiều gây ra.
Thận trọng khi sử dụng thuốc
Hãy cảnh giác với các vấn đề liên quan đến nhiệt nếu bạn dùng các loại thuốc có thể ảnh hưởng đến khả năng giữ nước và tản nhiệt của cơ thể. Một số loại thuốc cũng có thể làm người sử dụng có nguy cơ cao bị say nắng như thuốc ức chế beta, thuốc lợi tiểu và một số loại thuốc được sử dụng để điều trị trầm cảm, rối loạn tâm thần hoặc hội chứng rối loạn tăng động giảm chú ý.
Không ở lâu trong xe oto đang đậu
Trên các phương tiện truyền thông đã ghi nhận rằng có nhiều trường hợp tử vong khi để trẻ em ở lại trong chiếc oto đang được đậu vì nhiệt độ của xe có thể tăng lên khá cao. Khi đậu xe dưới ánh nắng mặt trời, nhiệt độ trong xe của bạn có thể tăng hơn 6, 7 độ C trong 10 phút. Khi chạy xe thì bạn thường bật điều hòa để duy trì nhiệt độ ổn định nên tránh được tình trạng này.
