Hệ miễn dịch rất quan trọng với trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ, đặc biệt là trong giai đoạn 2 năm đầu đời. Có 1 hệ miễn dịch khỏe mạnh đồng nghĩa với việc trẻ có sức đề kháng trước sự tấn công của vi khuẩn, vi trùng có hại, ngăn ngừa cảm cúm lúc giao mùa. Vậy làm thế nào để tăng sức đề kháng cho trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ? 

TẠI SAO CẦN TĂNG CƯỜNG SỨC ĐỀ KHÁNG CHO TRẺ?

Sức đề kháng là khả năng bảo vệ cơ thể và chống lại các tác nhân gây hại như vi khuẩn, virus, nấm, ký sinh trùng… Đối với trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ, sức đề kháng thường còn yếu do hệ miễn dịch chưa phát triển đầy đủ…

Có hai loại miễn dịch chính: miễn dịch chủ động (cơ thể tự tạo ra kháng thể) và miễn dịch thụ động (nhận kháng thể từ bên ngoài). Trong giai đoạn bào thai, bé nhận kháng thể từ mẹ qua nhau thai. Sau khi sinh, việc bú sữa mẹ không chỉ cung cấp dinh dưỡng mà còn giúp bé có hệ miễn dịch và bảo vệ cơ thể khỏi các tác nhân gây bệnh.

Tuy nhiên, sau 6 tháng tuổi, lượng kháng thể thụ động này dần suy giảm và không còn đủ sức bảo vệ trẻ khi chúng tiếp xúc nhiều hơn với môi trường bên ngoài. Do đó, bố mẹ cần chú ý tăng sức đề kháng cho bé.

MỘT SỐ NGUYÊN NHÂN SUY GIẢM SỨC ĐỀ KHÁNG CỦA CƠ THỂ

• Suy giảm hệ miễn dịch: Đây được xem là nguyên nhân chính gây ra suy giảm sức đề kháng bao gồm suy giảm miễn dịch tiên phát (rối loạn tế bào mầm, khiếm khuyết về mặt di truyền…) và suy giảm miễn dịch thứ phát (do điều trị kim tế bào, bức xạ X-quang, can thiệp phẫu thuật, chấn thương).
• Ô nhiễm không khí: Khi trẻ hít phải khói bụi, hơi hóa chất… phổi sẽ bị nhiễm bẩn. Các nghiên cứu gần đây đã cho thấy, không khí bẩn sẽ ngăn chặn sự tăng sinh các lympho B (miễn dịch thể dịch) và lympho T (tế bào cần thiết của hệ miễn dịch) gây ra tình trạng viêm nhiễm hệ hô hấp.
• Ăn các loại thực phẩm chế biến sẵn: Nếu cho trẻ ăn quá nhiều đồ ăn nhanh, đóng hộp… còn nhiều đường, mỡ và muối sẽ gây hại cho cơ thể. Những loại thực phẩm này sẽ làm suy yếu các lympho B và T - đội quân chủ lực giúp cơ thể chống lại bệnh tật.
• Uống ít nước: Nước giữ vai trò rất quan trọng trong cơ thể con người. Ngoài cung cấp nước cho sự sống, chúng còn giúp lọc thận loại bỏ các yếu tố độc hại, đồng thời nâng cao sức đề kháng của cơ thể.
• Thức quá khuya: Nếu trẻ không nghỉ ngơi đầy đủ, đặc biệt là thức khuya sẽ khiến cơ thể không sản xuất đủ melatonin trong khi ngủ. Như vậy, hệ thống miễn dịch không thể tạo đủ tế bào bạch cầu để chống đỡ lại các vi khuẩn.
• Trẻ bị stress: Việc thường xuyên căng thẳng, lo lắng khiến nồng độ hormone như testosterone, estrogen bị suy giảm gây mất cân bằng và suy giảm khả năng miễn dịch của cơ thể.
• Lạm dụng thuốc kháng sinh: Theo các chuyên gia, trẻ em sử dụng thuốc kháng sinh sẽ khỏi bệnh rất nhanh nhưng lại khiến cơ thể người bệnh yếu hơn dễ có nguy cơ mắc bệnh ở những lần sau và giảm khả năng tự chống chọi với vi khuẩn, virus. Bên cạnh đó, thuốc kháng sinh còn dẫn đến giảm lượng cytokine -  một loại hormone cần thiết cho hệ miễn dịch.

DẤU HIỆU TRẺ CÓ SỨC ĐỀ KHÁNG YẾU

Có nhiều dấu hiệu nhận biết bé có sức đề kháng yếu. Tuy nhiên, dấu hiệu phổ biến nhất có thể kể đến là: 

Trẻ hay bị ốm vặt

Trong những tháng đầu đời, bé sẽ nhận được 1 lượng kháng thể miễn dịch từ sữa mẹ, giúp hệ miễn dịch của bé dần hình thành và hoàn thiện khi bé lớn. Tuy nhiên, trong giai đoạn này, bé vẫn rất nhạy cảm với môi trường và các thay đổi từ bên ngoài. Đặc biệt đối với những bé có hệ miễn dịch yếu hoặc sức đề kháng kém, khi môi trường hoặc thời tiết thay đổi, bé sẽ dễ mắc bệnh hơn. Sức đề kháng càng yếu, bé càng dễ bị ốm và gặp các vấn đề về sức khỏe như: trẻ ho, sốt, sổ mũi, cảm cúm, viêm họng….

Trẻ bị mất nước

Nước không chỉ quan trọng đối với sức khỏe của người lớn mà ngay cả với trẻ em thì chúng cũng là một thành phần không thể thiếu và cần được bổ sung hằng ngày. Bởi vì, nước chiếm tới 65% thể trọng cơ thể người lớn và tới 70-75% thể trọng cơ thể đối với trẻ nhỏ.

Trẻ không uống đủ nước hoặc mất nước có sức đề kháng kém. Các biểu hiện mất nước ở trẻ được nhận thấy như da bé bị khô, niêm mạc lưỡi trẻ khô, mắt trũng, tiểu ít hơn, khi khóc không có nước mắt.

Trẻ thèm đồ ngọt

Trẻ ăn nhiều đồ ngọt hay thèm ăn đường cũng là một trong những biểu hiện chứng tỏ sức đề kháng của bé bị yếu đi. Không những vậy, ăn nhiều đường như bánh kẹo, nước ngọt… còn là một trong những lý do khiến sức đề kháng của bé suy yếu hơn.

Trẻ chán ăn, biếng ăn

Trẻ cần ăn uống để bổ sung năng lượng cho các hoạt động hằng ngày cũng như xây dựng cơ thể phát triển. Tuy nhiên, nếu trẻ có một sức đề kháng kém, mệt mỏi hay dễ bị ốm thì bé cũng sẽ cảm thấy biếng ăn, kể cả những món ăn ưa thích. Do đó, khi bố mẹ thấy bé có biểu hiện biếng ăn thì cần lưu ý theo dõi xem trẻ có gặp vấn đề gì hay mắc bệnh không để tìm ra nguyên nhân và giải pháp kịp thời.

Trẻ tiêu hóa kém

Trẻ em có sức đề kháng tốt sẽ hấp thụ thức ăn hiệu quả, tiêu hóa khỏe mạnh và phát triển bình thường. Ngược lại, trẻ có sức đề kháng yếu dễ gặp phải các vấn đề tiêu hóa như rối loạn tiêu hóa, nôn trớ, tiêu chảy, đi phân sống dễ dẫn tới thiếu dinh dưỡng, chậm phát triển. Ngoài ra, tình trạng sức khỏe kém cũng khiến trẻ trở nên lười biếng, ít hứng thú khi chơi và ảnh hưởng đến tâm trạng của bé.

Vết thương của trẻ lâu lành

Theo các chuyên gia y tế, thời gian lành vết thương cũng là yếu tố đánh giá tình trạng hệ miễn dịch chính xác. Bố mẹ để ý nếu trẻ có vết thương lâu lành thì đây có thể là dấu hiệu cho thấy con mình có sức đề kháng yếu.

Trẻ có khả năng chịu đựng kém

Khi tham gia các hoạt động ngoài trời hoặc vận động thể dục thể thao, trẻ có sức đề kháng yếu sẽ cảm thấy mệt mỏi, thiếu sức bền và cơ thể luôn uể oải, không có hứng thú vui chơi. Tinh thần mệt mỏi, uể oải hay buồn ngủ cũng là biểu hiện khác của tình trạng sức đề kháng yếu.

MÁCH MẸ 10 CÁCH TĂNG SỨC ĐỀ KHÁNG CHO TRẺ HIỆU QUẢ

1.Cho trẻ ngủ đủ giấc

Một giấc ngủ sâu và đủ dài là cần thiết cho sự phát triển của trẻ nhỏ. Ngủ đủ giấc giúp trẻ phát triển trí tuệ, chiều cao, cân nặng và tăng sức đề kháng cho bé. Ngoài ra, nó còn giúp tinh thần trẻ thoải mái, vui chơi cả ngày. Tùy vào từng độ tuổi, trẻ sẽ cần thời gian ngủ khác nhau.

2.Không nên lạm dụng dùng thuốc kháng sinh

Thuốc kháng sinh có tác dụng quan trọng trong điều trị nhiễm khuẩn, nhưng việc lạm dụng thuốc kháng sinh cho trẻ con hiện nay là một vấn đề cần lưu ý. Thuốc kháng sinh như một con dao hai lưỡi: nếu sử dụng quá nhiều làm suy yếu hệ miễn dịch và khiến trẻ phụ thuộc vào thuốc.

Nhiều phụ huynh thường cho trẻ uống thuốc kháng sinh ngay khi có biểu hiện sốt, đau họng… nhưng điều này là không đúng. Nếu trẻ bị viêm hô hấp virus, kháng sinh không chỉ hiệu quả mà còn có thể gây nhờn thuốc và tác dụng phụ như dị ứng, tiêu chảy. Để bảo vệ sức khỏe và tăng đề kháng cho trẻ sơ sinh, phụ huynh nên áp dụng những biện pháp tự nhiên để phòng bệnh hô hấp, lưu ý giữ ấm cho cơ thể trong thời gian chuyển mùa.

3.Chế độ dinh dưỡng cân đối 

Xây dựng chế độ dinh dưỡng khoa học là cách tăng cường sức đề kháng cho trẻ đơn giản và hiệu quả, dễ dàng thực hiện tại nhà. Bố mẹ nên chú trọng vào việc thiết lập bữa ăn lành mạnh, cân đối đủ 4 nhóm dưỡng chất: chất béo, chất đạm, chất tinh bột, vitamin và khoáng chất. Lưu ý, bố mẹ đảm bảo sự đa dạng, phong phú trong chế độ ăn uống.

4.Bổ sung thêm thực phẩm vitamin, kẽm, sắt và lợi khuẩn hỗ trợ hệ miễn dịch

Để tăng cường sức đề kháng cho trẻ, mẹ có thể bổ sung và khẩu phần ăn của bé mỗi ngày các thực phẩm giàu vitamin, kẽm, sắt và lợi khuẩn đường ruột.

Thực phẩm giàu sắt: Nấm hương, rau dền đỏ, bông cải xanh, các loại đậu, thịt bò, gà tây giúp tăng cường khả năng miễn dịch và hỗ trợ sự phát triển khỏe mạnh của trẻ.

Thực phẩm giàu kẽm: Tôm, cua, gan động vật, thịt bò, các loại ngũ cốc giúp cải thiện hệ miễn dịch, bảo vệ cơ thể khỏi bệnh tật.

Thực phẩm giàu selen: Cá hồi, tôm hùm, nấm, lòng đỏ trứng, ngũ cốc nguyên hạt và quả hạch giúp tăng cường khả năng chống lại tác nhân nhiễm trùng và cải thiện chức năng miễn dịch.

Vitamin và khoáng chất: Các vitamin A, E, C, D và nhóm B có nhiều trong rau xanh, hoa quả tươi như rau ngót, rau dền, bưởi, đu đủ, cam, chanh, dầu oliu, đậu tương, quả gấc, vừng lạc giúp giảm nguy cơ nhiễm khuẩn và bảo vệ da, mạch máu.

Lợi khuẩn: Sữa chua (probiotics) và các thực phẩm giàu probiotics như chuối, hành tây giúp phát triển lợi khuẩn trong ruột, từ đó cải thiện hệ tiêu hóa và tăng cường miễn dịch, giúp trẻ hạn chế bệnh vặt và các vấn đề tiêu hóa.

5.Cho trẻ uống đủ nước mỗi ngày

Nước có tác dụng đưa bạch cầu đi khắp cơ thể, đồng thời đào thải những chất độc hại ra ngoài thông qua tuyến mồ hôi. Một lượng nước vừa đủ mỗi ngày sẽ giúp tăng cường trao đổi chất ở trẻ, cung cấp chất dinh dưỡng, vitamin cần thiết cho tế bào. Vì vậy, cha mẹ cần tập cho trẻ thói quen uống đủ nước mỗi ngày. Lượng nước cần thiết cho trẻ phụ thuộc theo độ tuổi, cân nặng, và cường độ hoạt động, vui chơi của từng bé.

6.Khuyến khích trẻ tập thể dục đều đặn

Bố mẹ nên dành 30 phút mỗi ngày để vận động cùng con, đây có thể là các hoạt động trong nhà hay ngoài trời tùy theo sở thích của trẻ và điều kiện cho phép. 

7.Giữ môi trường sống sạch sẽ

Chất lượng không khí ở các thành phố lớn hiện đang ở mức báo động, đặc biệt ảnh hưởng tới sức khỏe của trẻ em, nhất là trẻ sơ sinh có hệ miễn dịch còn non yếu. Ô nhiễm không khí có thể làm suy yếu hệ hô hấp của trẻ, tạo điều kiện thuận lợi cho các vi khuẩn, virus xâm nhập. 

Để bảo vệ trẻ, bố mẹ nên giữ phòng sạch sẽ, vệ sinh bộ lọc điều hòa, thay đổi ga gối thường xuyên và che chắn, đeo khẩu trang khi bé ra ngoài. Nếu sống gần khu công nghiệp hoặc nhà máy, nên đóng kín cửa sổ để giảm thiểu bụi vào nhà.

8.Cho bé tiếp xúc với môi trường bên ngoài

Vui chơi ngoài trời giúp trẻ tiếp xúc với ánh sáng mặt trời, từ đó, tăng cường khả năng hấp thụ vitamin D. Môi trường tự nhiên và không khí trong lành không chỉ hỗ trợ phát triển xương, hệ miễn dịch mà còn tăng cường hoạt động thể chất, giúp giảm nguy cơ mắc bệnh tim mạch và béo phì.

9.Tập cho bé giữ vệ sinh cá nhân

Giữ vệ sinh cá nhân là cách hiệu quả giúp bé tránh xa các tác nhân gây hại và bảo vệ hệ miễn dịch. Ba mẹ nên dạy bé thói quen rửa tay bằng xà phòng trước khi ăn, sau khi đi vệ sinh và sau khi về nhà. 

Ngoài ra, cần nhắc nhở trẻ không chạm tay bẩn vào mắt, mũi, miệng và bỏ thói quen mút tay hoặc cắn móng tay. Trẻ trên 2 tuổi nên  tự đánh răng sau mỗi bữa ăn và vào buổi sáng, tối với thời gian ít nhất 1 phút và tối đa 3 phút.

10.Tiêm chủng đầy đủ

Những bé thường xuyên ốm vặt và dễ mắc các bệnh về đường tiêu hóa và hô hấp thường có sức đề kháng yếu. Để cải thiện sức đề kháng, ngoài chế độ dinh dưỡng hợp lý, bố mẹ cũng cần chú ý đến việc tiêm chủng cho bé đầy đủ.