Nội tiết tố (hormone) là một yếu tố không thể thiếu trong quá trình trao đổi chất của cơ thể. Các chuyên gia cho biết, trong cơ thể người có chứa khoảng 50 loại nội tiết khác nhau. Vậy, nội tiết tố nữ là gì bạn biết chưa?
Nội tiết tố nữ hay hormone nữ đóng vai trò rất quan trọng trong việc duy trì hoạt động chức năng của cơ thể phụ nữ. Trong bài viết này, HADU PHARMA sẽ giúp bạn tìm hiểu nội tiết tố là gì có tác dụng quan trọng ra sao?
1.NỘI TIẾT TỐ LÀ GÌ?
Nội tiết tố là các chất hóa học được cơ thể tiết ra thông qua máu rồi di chuyển đến các cơ quan, da, cơ và các mô khác nhau để thực hiện một số chức năng nhất định. Nội tiết tố rất cần cho sức khỏe và giúp cơ thể phải biết hoạt động như thế nào.
Cơ thể cần nội tiết tố để duy trì chức năng hoạt động của các cơ quan và tế bào. Do đó, chỉ cần cơ thể thiếu hụt một lượng nhỏ nội tiết tố cũng đã gây ra những thay đổi lớn. Điều này, thậm chí có thể dẫn đến những biến chứng ảnh hưởng đến sức khỏe.
2.NỘI TIẾT TỐ NỮ LÀ GÌ?
Nội tiết tố nữ là lượng hormon tiết ra từ các bộ phận sinh dục nữ để tạo nên những điểm khác biệt về sinh lý và hình thể so với nam giới. Có 2 loại nội tiết tố nữ là estrogen và progesterone. Ngoài ra, cơ thể phụ nữ cũng tiết ra một lượng nhỏ nội tiết tố testosterone (được cho là nội tiết nam).
NỘI TIẾT TỐ ESTROGEN
Estrogen là nhóm hormon giới tính được sản sinh từ buồng trứng và một lượng nhỏ tiết ra từ tuyến thượng thận và tế bào mỡ, nên được gọi là nội tiết tố nữ. Trong giai đoạn mang thai, nội tiết tố này còn được tiết ra từ nhau thai.
Estrogen đóng vai trò quan trọng đối với mọi giai đoạn cuộc đời phụ nữ như ở tuổi dậy thì, thời kỳ kinh nguyệt, mang thai, mãn kinh… Bên cạnh đó, estrogen cũng ảnh hưởng đến một số cơ quan trong cơ thể như não, hệ tim mạch, tóc, hệ cơ xương, da tiết niệu…
Nồng độ estrogen trong cơ thể được xác định thông qua xét nghiệm máu với đơn vị tính là picrogam trên mili lít (pg/mL). Mức độ nội tiết khác nhau có thể tùy cơ địa địa mỗi người.
NỘI TIẾT PROGESTERONE
Nội tiết progesterone được tiết ra từ buồng trứng sau khi rụng trứng. Ngoài ra, khi mang thai progesterone cũng được tiết ra từ nhau thai. Vai trò của nội tiết này bao gồm:
- Hỗ trợ thai kỳ phát triển khỏe mạnh.
- Ức chế sản xuất estrogen sau khi rụng trứng.
- Giúp cho lớp niêm mạc tử cung dày lên để chuẩn bị cho phôi thai làm tổ.
NỘI TIẾT TỐ TESTOSTERONE
Một lượng nhỏ nội tiết tố testosterone trong cơ thể phụ nữ được tiết ra từ tuyến thượng thận và buồng trứng. Testosterone đóng vai trò quan trọng như sau:
- Điều hòa chu kỳ kinh nguyệt.
- Kích thích ham muốn tình dục.
- Duy trì sức mạnh của xương và cơ.
3.TÁC DỤNG CỦA NỘI TIẾT TỐ NỮ
TUỔI DẬY THÌ
Nữ giới thường bước vào tuổi dậy thì từ 8-13 tuổi. Ở tuổi dậy thì, tuyến yên bắt đầu sản xuất lượng lớn hormon (LH) và hormon kích thích nang trứng (FSH), kích thích sản xuất estrogen và progesterone.
- Nồng độ estrogen tăng và bắt đầu phát triển các đặc điểm gồm:
- Phát triển vú.
- Mọc lông ở nách, chân và vùng kín.
- Tăng chiều cao.
- Tăng lưu trữ chất béo ở mông, hông và đùi.
- Mở rộng xương chậu và hông.
- Tăng sản xuất dầu cho da.
HÀNH KINH
Kinh nguyệt xảy ra bất kỳ lúc nào từ 8-15 tuổi. Sau đó phụ nữ có chu kỳ kinh nguyệt đều đặn mỗi tháng cho đến khi mãn kinh. Chu kỳ kinh nguyệt thường xảy ra vào khoảng 28 ngày nhưng có thể thay đổi trong khoảng 24-38 ngày. Chu kỳ kinh nguyệt có 3 giai đoạn tương tự với sự thay đổi nội tiết tố:
Giai đoạn nang trứng:
Thời điểm đánh dấu một kỳ kinh nguyệt mới là ngày đầu tiên có kinh nguyệt. Trong một khoảng thời gian, máu lẫn mô từ từ cũng thoát ra khỏi cơ thể thông qua âm đạo. Lúc này nồng độ estrogen và progesterone rất thấp làm thay đổi tâm trạng và cáu kỉnh.
Tuyến yên cũng giải phóng FSH, LH làm tăng nồng độ estrogen và báo hiệu sự phát triển của nang trứng trong buồng trứng. Mỗi nang chứa một quả trứng. Sau vài ngày, một nang trội sẽ xuất hiện ở mỗi buồng trứng. Các nang trứng còn lại sẽ được buồng trứng hấp thụ.
Nang trội sẽ tiếp tục phát triển, tạo ra nhiều estrogen hơn. Sự gia tăng estrogen kích thích giải phóng endorphin làm tăng mức năng lượng và tâm trạng được cải thiện. Estrogen làm phong phú nội mạc tử cung để chuẩn bị cho một thai kỳ tiềm năng.
Giai đoạn rụng trứng:
Trong giai đoạn rụng trứng, nồng độ estrogen và LH trong cơ thể đạt đến đỉnh điểm khiến một nang trứng vỡ ra và giải phóng khỏi buồng trứng.
Sau khi rời buồng trứng, một quả trứng tồn tại trong khoảng từ 12-24 giờ. Sự thụ tinh của trứng chỉ xảy ra trong khoảng khung thời gian này.
Giai đoạn hoàng thể:
Trong giai đoạn hoàng thể, thông qua ống dẫn trứng, trứng di chuyển vào buồng trứng đến tử cung. Nang trứng bị vỡ, progesterone được giải phóng, làm dày niêm mạc tử cung và sẵn sàng đón trứng đã thụ tinh. Khi trứng đến cuối ống dẫn trứng sẽ bám vào thành tử cung.
Nồng độ estrogen và progesterone suy giảm vì trứng không thụ tinh. Dấu mốc của sự khởi đầu tuần đầu tiên kinh nguyệt. Cuối cùng, trứng không thụ tinh và niêm mạc tử cung bong ra kết thúc chu kỳ kinh nguyệt hiện tại và bắt đầu chu kỳ tiếp theo.
Thai kỳ
Quá trình mang thai bắt đầu từ thời điểm trứng đã thụ tinh làm tổ trong thành tử cung của một người. Sau khi cấy ghép, nhau thai bắt đầu phát triển và sản xuất một số hormon gồm progesterone, relaxin, và gonadotropin màng đệm ở người (HCG).
Trong vài tuần đầu tiên của thai kỳ, nồng độ progesterone tăng đều đặn khiến cổ tử cung dày lên và hình thành nút nhầy. Việc sản xuất relaxin ngăn chặn các cơn co thắt tử cung đến khi kết thúc thai kỳ, thư giãn dây chằng và gân trong khung chậu.
Nồng độ HCG tăng trong cơ thể sản xuất estrogen và progesterone. Sự gia tăng nhanh chóng lượng hormon này dẫn đến các triệu chứng mang thai sớm như buồn nôn, nôn và đi tiểu thường xuyên.
Nồng độ estrogen và progesterone tiếp tục tăng trong tam cá nguyệt thứ hai của thai kỳ. Các tế bào trong nhau thai sẽ bắt đầu sản xuất hormone HPL. HPL điều chỉnh quá trình trao đổi chất ở phụ nữ và nuôi dưỡng thai nhi đang phát triển.
Nồng độ hormone giảm khi quá trình mang thai kết thúc và dần về lại mức bình thường trước khi mang thai. Khi người mẹ cho con bú, nồng độ estrogen trong cơ thể giảm, ngăn xảy ra rụng trứng.
Tiền mãn kinh và mãn kinh
Mãn kinh là khi ngừng kinh nguyệt và không còn mang thai. Tiền mãn kinh là giai đoạn chuyển tiếp trước khi dẫn đến thời kỳ cuối cùng của phụ nữ. Trong quá trình chuyển đổi, nồng độ hormon dao động lớn khiến phụ nữ gặp các triệu chứng của tiền mãn kinh gồm:
- Kinh nguyệt không đều.
- Nóng bừng.
- Khó ngủ.
- Thay đổi tâm trạng.
- Khô âm đạo.
Thời kỳ tiền mãn kinh kéo dài khoảng 2-8 năm. Phụ nữ đến tuổi mãn kinh khi đã trải qua 1 năm không có kinh nguyệt. Sau khi mãn kinh, buồng trứng chỉ sản xuất một lượng rất nhỏ estrogen và progesterone.
Nồng độ estrogen thấp hơn làm giảm ham muốn, mất mật độ xương nên dễ loãng xương, làm tăng nguy cơ mắc bệnh tim và đột quỵ.
4.NGUYÊN NHÂN GÂY MẤT CÂN BẰNG NỘI TIẾT TỐ
- Tuổi dậy thì
- Mang thai
- Cho con bú
- Tiền mãn kinh và mãn kinh
- Sử dụng biện pháp tránh thai có sử dụng nội tiết tố
Ngoài ra, mất cân bằng nội tiết tố nữ cũng có thể là dấu hiệu của một số bệnh lý. Cụ thể:
Hội chứng buồng trứng đa nang: có thể gây ra chu kỳ kinh nguyệt không đều và ảnh hưởng đến khả năng sinh sản.
Dư thừa nội tiết androgen: đây là tình trạng cơ thể tiết ra quá nhiều hormon nam dẫn đến kinh nguyệt không đều, vô sinh, mụn trứng cá và hói đầu.
Rậm lông do có nhiều nội tiết testosterone: rậm lông là tình trạng cơ thể mọc nhiều lông trên mặt, ngực, bụng và lưng. Tình trạng này xảy ra do hormon nam tăng quá mức và cũng có thể dẫn đến hội chứng buồng trứng đa nang.
Bên cạnh đó, mất cân bằng nội tiết tố còn do các nguyên nhân khác như:
- Sảy thai
- Mang đa sinh
- Khối u buồng trứng
- Suy sinh dục nữ
5.CÁC CÁCH CÂN BẰNG NỘI TIẾT TỐ NỮ
- Ngủ đủ giấc: Việc ngủ đủ và sâu giấc sẽ giúp cơ thể duy trì mức độ nồng độ nội tiết tố ổn định.
- Hạn chế rượu bia: Rượu có thể làm tăng mức estrogen nhưng nếu điều này kéo dài có thể làm tăng nguy cơ ung thư.
- Tập thể dục vừa phải: Tập thể dục vừa phải có thể giúp cân bằng năng lượng có được từ thức ăn và lượng mỡ trong cơ thể. Nhờ đó, bạn cũng có thể ngủ ngon hơn giúp cân bằng nội tiết tố tốt hơn.
- Kiểm soát căng thẳng: Mức độ căng thẳng cao có thể khiến cơ thể sản xuất nhiều hormone gây căng thẳng như cortisol và adrenaline. Khi các hormone gây căng thẳng tăng quá mức có thể làm mất cân bằng nội tiết tố nữ.
- Xây dựng chế độ ăn uống lành mạnh: Việc có một chế độ ăn uống lành mạnh có thể giúp cân bằng nội tiết tố tốt hơn. Bên cạnh đó, bạn cũng nên hạn chế tiêu thụ các thực phẩm có đường. Thay vào đó bạn nên ăn nhiều thực phẩm giàu chất xơ và chất béo lành mạnh giúp cân bằng nội tiết tố nữ.
