Vitamin và khoáng chất là những vi chất dinh dưỡng cần thiết cho cơ thể để thực hiện các chức năng bình thường trong nội môi. Trong một số trường hợp, trẻ cần được bổ sung bằng thuốc.
1.TÁC HẠI CỦA THIẾU VITAMIN VÀ KHOÁNG CHẤT
Vitamin và chất khoáng là một trong những yếu tố cần thiết cho sự phát triển cơ thể trẻ em. Trẻ có sức khỏe bình thường, được bú mẹ và ăn uống đầy đủ sẽ không thiếu vitamin và khoáng chất. Tuy nhiên, trong một số trường hợp như trẻ sinh non, sinh đôi, trẻ lớn quá nhanh, chất lượng bữa ăn không đảm bảo, không được bú sữa mẹ, bị suy dinh dưỡng, tiêu chảy kéo dài, rối loạn hấp thu, mắc các bệnh về gan, mật,... sẽ bị thiếu vitamin và khoáng chất.
Nếu con bạn không may rơi vào nhóm trẻ có nguy cơ bị thiếu vitamin và khoáng chất, thì bổ sung các chất này cho trẻ là điều cần thiết. Ngoài ra, nếu bạn nghi ngờ về chế độ ăn không cung cấp đủ thì ngay cả những trẻ khỏe mạnh cũng nên bổ sung vitamin và khoáng chất. Nhưng việc bổ sung vitamin và khoáng chất cho trẻ phải hết sức cẩn thận, vì chúng cũng có nhiều tác dụng phụ không mong muốn như bất kỳ loại thuốc nào.
Khi cơ thể bị thiếu vitamin và khoáng chất, trẻ sẽ chậm lớn, mắc một số bệnh, chẳng hạn: thiếu vitamin A có thể gây bệnh ở mắt, nhiễm khuẩn đường hô hấp và đường tiêu hóa, thiếu vitamin B1 dễ gây phù, viêm các dây thần kinh, suy tim, thiếu vitamin C dễ gây chảy máu dưới da và niêm mạc, làm giảm sức đề kháng của cơ thể với bệnh tật, đặc biệt là các bệnh nhiễm khuẩn, thiếu vitamin K dễ bị xuất huyết, đặc biệt xuất huyết não, màng não, thiếu vitamin D và canxi sẽ bị còi xương, thiếu kẽm dễ mắc các bệnh ngoài da, thiếu flour dễ mắc bệnh răng miệng, thiếu sắt dễ thiếu máu….
2.NGUYÊN NHÂN DẪN ĐẾN THIẾU VITAMIN VÀ KHOÁNG CHẤT
Do cung cấp thiếu:
Gặp ở các trẻ sống trong các gia đình kinh tế khó khăn nên bữa ăn cho trẻ không đảm bảo chất lượng.
Do ăn phải gạo bị mốc hoặc để lâu ngày thiếu vitamin B1. Rau quả dễ bị héo hoặc để bảo quản lạnh quá lâu. Do chế biến thức ăn không đúng như đun đi đun lại nhiều lần. Do các tục lệ ăn uống kiêng khem quá mức hoặc trẻ em không được bú sữa mẹ…
Do mắc một số bệnh lý:
Những trẻ bị suy dinh dưỡng, tiêu chảy kéo dài, rối loạn hấp thu, các bệnh về gan, mật… là những trẻ hay bị thiếu vitamin và chất khoáng. Trẻ bị sốt rét có thể gây thiếu vitamin B1 và tình trạng thiếu vitamin B1 có thể làm phức tạp thêm bệnh sốt rét.
Các nguyên nhân khác:
Gặp ở những trẻ đẻ non, sinh đôi, các trẻ lớn quá nhanh do nhu cầu vitamin quá cao so với những gì chúng ta cung cấp hằng ngày.
3.BỔ SUNG VITAMIN VÀ CHẤT KHOÁNG CHO TRẺ LIỀU LƯỢNG NHƯ THẾ NÀO LÀ PHÙ HỢP?
Liều bổ sung bao giờ cũng phải thấp hơn nhu cầu hằng ngày. Trừ trường hợp trẻ đang mắc bệnh do thiếu các vitamin và khoáng chất đó thì phải dùng liều cao hơn, trường hợp này nên dùng theo chỉ định của bác sĩ.
Các chế phẩm vitamin và chất dinh dưỡng đơn lẻ thường có hàm lượng rất cao, như vitamin B12 loại 5.000-10.000mcg (cao gấp 800-1600% nhu cầu hằng ngày), vitamin C 1.000mcg, nguyên tố kẽm 100mg (cao gấp 330-660%) nhu cầu hằng ngày… khi sử dụng cần tham khảo và tuyệt đối tuân thủ chỉ định của bác sĩ.
Các bậc phụ huynh khi sử dụng vitamin và khoáng chất dưới dạng phối hợp (đa vitamin, đa khoáng chất…) phải phân biệt rõ ràng công thức cho trẻ em dưới 1 tuổi và dưới 4 tuổi.
Vitamin là những yếu tố luôn có sẵn trong thực phẩm (rau, quả, ngũ cốc, thịt, cá)... nên nếu sử dụng thực phẩm đảm bảo chất lượng, không ăn kiêng, không rối loạn hấp thu ở đường tiêu hóa thì không thiếu, không cần bổ sung.
Tuy nhiên việc quảng cáo quá mức về thuốc bổ, vitamin và khoáng chất đang làm tình trạng lạm dụng thuốc tràn lan, phổ biến hơn, gây những tai ương khó lường… thừa vitamin và khoáng chất.
3.NHỮNG NGUY HIỂM NÀO DẪN ĐẾN BỔ SUNG VITAMIN VÀ KHOÁNG CHẤT QUÁ LIỀU?
Thừa vitamin cũng có thể gây nguy hiểm cho cơ thể, chẳng hạn như:
- Thừa vitamin A có thể gây ngộ độc làm tăng áp lực nội sọ dẫn đến trẻ bị nôn nhiều, đau đầu, ảnh hưởng đến sự phát triển xương có thể làm trẻ chậm lớn rối loạn thần kinh. Thừa vitamin A cũng có thể gây quái thai, vì vậy không nên dùng cho mẹ ngay trước thời kỳ mang thai và đặc biệt không dùng cho phụ nữ mang thai trong vòng 3 tháng đầu.
- Thừa vitamin B6 có thể dẫn tới viêm đa dây thần kinh, giảm trí nhớ, giảm tiết prolactin.
- Do không có hiện tượng tích lũy nên hầu như không gặp thừa vitamin C, nhưng nếu dùng liều cao theo đường uống có thể gây viêm loét dạ dày tá tràng, tiêu chảy. Dùng tiêm với liều cao có thể gây tan máu, đặc biệt là ở những người thiếu men G6PD.
- Thừa vitamin D có thể làm trẻ chán ăn, mệt mỏi, nôn, dày màng xương, có trường hợp có thể bị thiểu năng, kém trí tuệ. Có trường hợp bổ sung vitamin D quá nhiều có thể gây suy thận và tử vong rất nhanh.
- Thừa vitamin K chỉ gặp khi sử dụng đường tiêm kéo dài có thể gây tan máu và vàng da.
- Thừa canxi gây mệt mỏi, chán ăn, sỏi thận, tăng huyết áp… xương cốt hóa sớm do có thể bị thấp chiều cao.
- Thừa sắt dẫn đến gan nhiễm sắt, tim nhiễm sắt dẫn đến suy tim.
- Thừa kẽm dẫn đến biếng ăn, nôn, rối loạn tiêu hóa…
- Ngoài ra một số bậc phụ huynh có thói quen sử dụng tùy tiện các loại thuốc bổ cũng có thể vô tình làm cho trẻ thiếu vitamin và khoáng chất do tương tác thuốc.
4.KHI BỔ SUNG VITAMIN VÀ KHOÁNG CHẤT CHO TRẺ BẰNG THUỐC CẦN CHÚ Ý ĐIỀU GÌ?
Cho trẻ dùng thuốc đúng chỉ định của bác sĩ để tránh các biến chứng xấu do dùng quá liều. Điều này là vô cùng quan trọng. Thiếu vitamin và khoáng chất đã không tốt cho sức khỏe, nhưng nếu thừa cũng nguy hiểm không kém. Trong trường hợp trẻ phải dùng thuốc dài ngày, dùng liều cao hoặc dùng chế phẩm có quá nhiều thành phần vitamin và chất khoáng trong một viên thuốc, cần tham khảo ý kiến của bác sĩ chuyên khoa nhi.
