Vitamin và khoáng chất là những vi chất dinh dưỡng cần thiết cho cơ thể để thực hiện các chức năng bình thường trong nội môi. Trong một số trường hợp, trẻ cần được dùng thêm các loại TPBS.
1.TÁC HẠI CỦA THIẾU VITAMIN VÀ KHOÁNG CHẤT
Vitamin và khoáng chất là một trong những yếu tố cần thiết cho sự phát triển cơ thể của trẻ em. Trẻ có sức khỏe bình thường, được bú mẹ và ăn uống đầy đủ sẽ không bị thiếu vitamin và khoáng chất. Tuy nhiên, trong một số trường hợp như trẻ sinh non, sinh đôi, trẻ lớn quá nhanh, chất lượng bữa ăn không đảm bảo, không được bú sữa mẹ, bị suy dinh dưỡng, tiêu chảy kéo dài, rối loạn hấp thu, mắc các bệnh về gan, mật… sẽ bị thiếu vitamin và khoáng chất.
Nếu con bạn không may bị rơi vào nhóm trẻ có nguy cơ bị thiếu vitamin và khoáng chất, thì bổ sung các chất này cho trẻ là việc làm cần thiết. Ngoài ra nếu bạn nghi ngờ chế độ ăn không cung cấp đầy đủ thì ngay cả trẻ khỏe mạnh cũng nên bổ sung vitamin và khoáng chất. Nhưng, việc bổ sung vitamin và khoáng chất cho trẻ phải hết sức thận trọng, vì chúng cũng có nhiều tác dụng phụ không mong muốn như bất kỳ thuốc chữa bệnh nào.
Khi cơ thể bị thiếu vitamin và khoáng chất, trẻ sẽ chậm lớn, mắc một số bệnh, chẳng hạn: thiếu vitamin A có thể gây bệnh về mắt, nhiễm khuẩn đường hô hấp và đường tiêu hóa, thiếu vitamin B1 dễ bị phù, viêm các dây thần kinh, suy tim, thiếu vitamin C dễ gây chảy máu dưới da và niêm mạc, làm giảm sức đề kháng của cơ thể với bệnh tật, đặc biệt là các bệnh nhiễm khuẩn, thiếu vitamin K dễ bị xuất huyết, đặc biệt là xuất huyết não, màng não, thiếu vitamin D và canxi sẽ bị còi xương, thiếu kẽm dễ mắc các bệnh ngoài da, thiếu fluor dễ mắc các bệnh răng miệng, thiếu sắt dễ dẫn đến thiếu máu.
2.NHỮNG NGUYÊN NHÂN DẪN ĐẾN THIẾU VITAMIN VÀ KHOÁNG CHẤT
Do cung cấp thiếu:
Gặp ở những trẻ sống trong những gia đình kinh tế khó khăn nên bữa ăn cho trẻ không đảm bảo chất lượng.
Do ăn phải gạo bị mốc hoặc để lâu ngày thiếu vitamin B1. Rau quả để bị héo hoặc bảo quản lạnh quá lâu. Do chế biến thức ăn không đúng như đun đi đun lại nhiều lần. Do các tục lệ ăn uống kiêng khem quá mức hoặc trẻ không được bú sữa mẹ…
Do mắc một số bệnh lý:
Những trẻ bị suy dinh dưỡng, tiêu chảy kéo dài, rối loạn hấp thu, các bệnh về gan, mật… là những trẻ hay bị thiếu vitamin và chất khoáng. Trẻ bị bệnh sốt rét có thể gây thiếu vitamin B1 là tình trạng có thể làm phức tạp thêm bệnh sốt rét.
Các nguyên nhân khác:
Gặp ở những trẻ sinh non, sinh đôi, các trẻ lớn nhanh do nhu cầu vitamin quá cao so với sự cung cấp của chúng ta hằng ngày.
3.BỔ SUNG VITAMIN VÀ KHOÁNG CHẤT CHO TRẺ LIỀU LƯỢNG NHƯ THẾ NÀO LÀ PHÙ HỢP?
Liều bổ sung bao giờ cũng phải thấp hơn nhu cầu hằng ngày, trừ trường hợp trẻ mắc bệnh do bị thiếu các vitamin và khoáng chất thì lúc đó phải dùng liều cao hơn, trường hợp này phải uống theo sự chỉ dẫn của bác sĩ nhi khoa. Vì vậy các bậc phụ huynh cần phải biết nhu cầu hằng ngày các vitamin và khoáng chất này là bao nhiêu.
Các chế phẩm vitamin và chất dinh dưỡng đơn lẻ thường có hàm lượng rất cao, như vitamin B12 loại 5000-10000mcg (cao gấp 800-1600% nhu cầu hằng ngày), vitamin C 1000mg, nguyên tố kẽm 100mg (cao gấp 330-660% nhu cầu hằng ngày)... khi sử dụng cần tham khảo và tuân thủ tuyệt đối chỉ định của thầy thuốc.
Các bậc phụ huynh khi sử dụng vitamin và khoáng chất dưới dạng phối hợp tối đa (đa vitamin, đa khoáng chất) phải phân biệt rõ ràng công thức cho trẻ em dưới 1 tuổi và dưới 4 tuổi.
Vitamin là những yếu tố luôn có sẵn trong thực phẩm (rau, quả, ngũ cốc, thịt, cá…) nên nếu sử dụng thực phẩm đảm bảo chất lượng, không ăn kiêng, không rối loạn hấp thụ ở đường tiêu hóa thì không thiếu, không cần bổ sung.
Tuy nhiên, việc quảng cáo quá mức về thuốc bổ, vitamin và khoáng chất đang làm tình trạng lạm dụng thuốc tràn lan, phổ biến hơn, gây những tai biến khó lường do… thừa vitamin và khoáng chất.
4.NHỮNG NGUY CƠ NÀO DẪN ĐẾN BỔ SUNG VITAMIN VÀ CHẤT KHOÁNG QUÁ LIỀU
Thừa vitamin cũng có thể gây nguy hiểm cho cơ thể trẻ, chẳng hạn như:
- Thừa vitamin A có thể gây ngộ độc làm tăng áp lực nội sọ dẫn đến trẻ bị nôn nhiều, đau đầu, ảnh hưởng đến sự phát triển xương có thể làm trẻ chậm lớn, rối loạn thần kinh. Vitamin A cũng có thể gây quái thai, vì vậy không nên dùng cho mẹ trước thời kỳ mang thai và đặc biệt không nên dùng cho phụ nữ mang thai trong 3 tháng đầu.
- Thừa vitamin B6 có thể dẫn tới viêm đa dây thần kinh, giảm trí nhớ, giảm tiết prolactin.
- Do không có hiện tượng tích lũy nên hầu như không gặp thừa vitamin C, nhưng nếu đúng liều cao theo đường uống có thể gây viêm loét dạ dày tá tràng, tiêu chảy. Dùng đường tiêm với liều cao có thể gây tan máu, đặc biệt ở những người thiếu men G6PD.
- Thừa vitamin D có thể khiến trẻ chán ăn, mệt mỏi, nôn, dày màng xương, có trường hợp có thể bị thiểu năng, kém trí tuệ. Có trường hợp bổ sung vitamin D quá nhiều có thể gây suy thận và tử vong rất nhanh.
- Thừa vitamin K thường chỉ gặp khi dùng đường tiêm kéo dài có thể gây tan máu và vàng da…
- Thừa canxi dẫn đến mệt mỏi, chán ăn, sỏi thận, tăng huyết áp… xương cốt hóa sớm có thể bị thấp chiều cao.
- Thừa sắt dẫn đến gan nhiễm sắt, tim nhiễm sắt dẫn đến suy tim.
- Thừa kẽm dẫn đến biếng ăn, nôn, rối loạn tiêu hóa.
Ngoài ra một số bậc phụ huynh có thói quen sử dụng tùy tiện các loại thuốc bổ cũng có thể vô tình làm cho trẻ bị thiếu vitamin A và vi chất dinh dưỡng do tương tác thuốc. Sulfamid, Methotrexat… làm giảm hấp thụ các vitamin nhóm B, vitamin E liều cao làm cạn kiệt dự trữ vitamin A, vitamin C liều cao làm phá hủy vitamin B12, thừa kẽm làm cản trở sự hấp thụ sắt.
5.KHI BỔ SUNG VITAMIN VÀ KHOÁNG CHẤT CHO TRẺ BẰNG TPBS CẦN CHÚ Ý ĐIỀU GÌ?
Cho trẻ dùng thuốc đúng chỉ định của bác sĩ để tránh các biến chứng xấu do dùng quá liều. Điều này là vô cùng quan trọng. Thiếu vitamin và khoáng chất đã không tốt cho sức khỏe, nhưng nếu thừa thi nguy hiểm không kém. Trong trường hợp trẻ phải dùng thuốc dài ngày, dùng liều cao hoặc dùng các chế phẩm có quá nhiều thành phần vitamin và khoáng chất trong một viên thuốc, cần tham khảo ý kiến của thầy thuốc chuyên khoa nhi.
