Mới đây, một công ty Dược của Nhật Bản xác nhận đã có 5 người tử vong liên quan đến việc sử dụng thực phẩm bổ sung (thường gọi là TPCN) lên men từ gạo đỏ. TPCN xưa nay vẫn được cho là “lành” và được nhiều người ưa chuộng sử dụng để nâng cao sức khỏe.
Tuy nhiên, việc hướng dẫn sử dụng TPCN đang tỏ rõ nhiều bất cập nguy cơ định hướng sai cho người bệnh dùng thuốc để chữa bệnh.
Bài viết dưới đây sẽ giúp độc giả nhìn nhận một cách khái quát hơn về vấn đề này.
1.KHÁI LƯỢC VỀ THỰC PHẨM CHỨC NĂNG
Trước tiên phải khẳng định:
-TPCN không phải là thuốc mà là thực phẩm cho cơ thể (nhưng không nhất thiết phải dùng), được sản xuất trên dây chuyền công nghệ cao (đạt tiêu chuẩn GMP), có thành phần chủ yếu là các hoạt chất cũng được dùng làm thuốc nhưng đa phần với hàm lượng không phù hợp với liều lượng đủ để điều trị bệnh.
-TPCN không thể thay thế thuốc chữa bệnh, nó chỉ có tác dụng hỗ trợ điều trị, không sử dụng riêng nó để chữa trị bệnh.
Hiện tại về phương diện sử dụng không có ranh giới phân biệt tuyệt đối giữa TPCN và thuốc, chỉ có thể phân biệt thông qua việc đăng ký sản phẩm. Một số TPCN có thành phần, nồng độ hàm lượng đóng gói phù hợp liều điều trị thì cũng không thể coi là thuốc hỗ trợ điều trị.
-Một số TPCN cũng gây ra tác dụng phụ cho người dùng từ nhẹ đến nặng, thậm chí gây sốc phản vệ. Một số ít có hoạt chất tổng hợp hàm lượng cao, hoặc nguồn dược liệu quá liều có thể gây ngộ độc.
Khoa học y dược không có khái niệm “thảo dược hoàn toàn không độc” như nhiều nhà sản xuất, phân phối TPCN vẫn quảng cáo.
-Tất cả mọi quảng cáo TPCN chữa khỏi bệnh đều là lừa dối (dù là nhất thời hay lâu dài). Mọi trường hợp chỉ dùng TPCN để chữa bệnh đều không cho kết quả khỏi bệnh (trừ một số bệnh chỉ do thiếu hụt dinh dưỡng, vitamin, khoáng, dưỡng chất).
Tại điều 2, khoản 23 Luật an toàn thực phẩm quy định:
“Thực phẩm chức năng là thực phẩm dùng để hỗ trợ chức năng của cơ thể con người, tạo cho cơ thể tình trạng thoải mái, tăng sức đề kháng, giảm bớt nguy cơ mắc bệnh, bao gồm thực phẩm bổ sung, thực phẩm bảo vệ sức khỏe, thực phẩm dinh dưỡng y học.”
Như vậy tùy từng thành phần sản phẩm, thực phẩm chức năng đầu tiên là cung cấp chất dinh dưỡng nhờ có vitamin, acid amin, acid béo, các nguyên tố vi lượng… Sau đó có thêm các chức năng khác như hỗ trợ tăng đề kháng, góp phần thiết lập cân bằng các rối loạn về chuyển hóa và sinh lý bệnh bởi các chất chống oxy hóa, các loại enzyme, probiotic, các chất xơ, số ít các chất có tính sinh học bổ trợ…
2.TÁC DỤNG CHUNG CỦA THỰC PHẨM CHỨC NĂNG
Nhấn mạnh TPCN không có tác dụng chữa bệnh, chỉ là sản phẩm có thể dùng kèm thuốc hỗ trwoj điều trị nhiều bệnh. Một số TPCN có thành phần, nồng độ, hàm lượng đóng gói phù hợp liều điều trị như thuốc thì cũng không thể coi là thuốc chính, chỉ có vai trò phụ trợ.
Tác dụng chung của TPCN bao gồm:
-Bổ sung dinh dưỡng gồm các loại đường bột, chất béo, acid amin, vitamin, khoáng chất, men vi sinh…
-Bù đắp các thành phần hỗ trợ chức năng của các bộ phận trong cơ thể.
-Một số có phối hợp các thành phần giúp tăng sức đề kháng trước các nguy cơ bệnh tật.
-Một số ít chống gốc tự do cho tác dụng chống lão hóa, kéo dài tuổi thọ.
-Số khác hướng vào hỗ trợ làm đẹp tăng thẩm mỹ cho cơ thể.
Theo các nghiên cứu khoa học, các loại TPCN hỗ trợ nên được dùng với liều thấp nhất có hiệu quả và thời gian ngắn nhất.
3.CẦN TỈNH TÁO TRONG VIỆC MUA VÀ SỬ DỤNG ĐÚNG TPCN
KHÔNG CẦN DÙNG TPCN NẾU HOÀN TOÀN KHỎE MẠNH BÌNH THƯỜNG
Nếu cơ thể khỏe mạnh bình thường không cần phải dùng bất cứ một loại TPCN nào, kể cả thuốc bổ. Tự cơ thể có thể hấp thu và điều tiết đầy đủ, cân bằng dinh dưỡng phù hợp với nhu cầu cần thiết. Hãy nhớ rằng nhiều thực phẩm chức năng có hoạt chất không khác gì việc bổ sung nó qua thực phẩm sử dụng hằng ngày với chế độ ăn hợp lý, khoa học.
KHÔNG DÙNG RIÊNG TPCN ĐỂ CHỮA BỆNH
Trong điều trị bệnh, đặc biệt là các tình huống cấp bách, các bệnh hiểm nghèo, các bệnh mãn tính… đe dọa trực tiếp đến tính mạng trước tiên bắt buộc phải điều trị bằng thuốc kết hợp các thủ thuật, kỹ thuật hỗ trợ hay can thiệp khi cần thiết. Thực phẩm chức năng chỉ dùng hỗ trợ điều trị khi đã qua tình trạng bệnh tiến triển, cấp bách.
Nên nhớ rằng tốt đến đâu thì nó cũng chỉ có vai trò hỗ trợ điều trị bệnh ở mức khiêm tốn.
THAM KHẢO Ý KIẾN CỦA CÁC BÁC SĨ, DƯỢC SĨ ĐỂ HIỂU RÕ VỀ SẢN PHẨM CÓ PHÙ HỢP HAY KHÔNG?
Tất cả những quảng cáo thực phẩm chức năng, thực phẩm bảo vệ sức khỏe có nội dung khẳng định “chữa khỏi 100%”, “vĩnh biệt căn bệnh”... đều là lừa dối người tiêu dùng. Theo số liệu của cục ATTP, hiện nay “có tới 99% quảng cáo TPCN trên mạng xã hội không đúng sự thật.”
Tình trạng phổ biến là “đăng ký 1 đằng, quảng cáo 1 nẻo”, thậm chí có nhiều loại được quảng cáo như một thứ thần dược có khả năng kỳ diệu, chữa bách bệnh. Điều này Cục ATTP thường xuyên đưa ra cảnh báo.
Điều đáng nói, quá nhiều người kinh doanh TPCN không có chuyên môn về y dược, không hiểu sản phẩm, không kiểm soát được chất lượng sản phẩm.
HÃY CÂN NHẮC GIÁ TRỊ THẬT SỰ VÀ GIÁ CẢ HỢP LÝ VÀ TƯƠNG XỨNG HAY KHÔNG (NẾU CÓ THỂ)
Trước khi quyết định mua và sử dụng 1 loại TPCN, người tiêu dùng cần quan tâm tìm hiểu kỹ về thành phần có trong sản phẩm. Tốt nhất hãy tham vấn, qua trợ giúp trực tiếp của dược sĩ, bác sĩ đáng tin cậy.
Có thể tìm hiểu có chọn lọc qua tài liệu hướng dẫn, qua các trang mạng chuyên môn uy tín (nếu có kiến thức nhất định).
a.Thành phần công bố của sản phẩm như thế nào?
Thành phần trong TPCN quan tâm có thực sự tác dụng với yêu cầu dinh dưỡng và tình trạng bệnh tật hay không?
Trên thực tế, đa phần TPCN không ghi rõ và đầy đủ những thông tin cần thiết về thành phần, nồng độ hàm lượng. Một số sản phẩm nội địa, tem nhãn tiếng Việt, nhưng nội dung công bố thành phần hoàn toàn bằng tiếng Anh nên nhiều người không thể đọc.
b.Nồng độ hàm lượng công bố trên nhãn, bao bì thực phẩm có đảm bảo nhu cầu hỗ trợ hiệu quả không?
Đa số hoạt chất trong TPCN có nồng độ, hàm lượng thấp hoặc rất thấp, không phù hợp để dùng làm thuốc do đó đừng lầm tưởng nó như là thuốc. TPCN thường được công bố thành phần không đồng nhất cho 1 đơn vị đóng gói nhỏ nhất, nồng độ hàm lượng có thể là của 1v, 2v, 10v,... cho 1 vỉ nhiều viên, cho 1 hộp nhiều vỉ nhiều gói, 1 lọ nhiều viên, nhiều ml… rất dễ nhầm lẫn là của 1 đơn vị chia liều nhỏ nhất (viên, ống, gói, lọ đơn liều, ml…).
Nhiều sản phẩm công bố nồng độ, hàm lượng chuyển đổi thành đơn vị tính không phổ biến thông thường như UI, mmol, microgam… rất khó phân biệt, dễ nhầm lẫn khi tính toán liều sử dụng.
c.Cân nhắc về giá cả nguồn gốc
TPCN không thuộc nhóm hàng phải quản lý bình ổn giá, nên nhiều sản phẩm có giá rất cao so với thuốc. Để đánh giá, nên tham khảo ý kiến đánh giá và tư vấn của các bác sĩ, dược sĩ tin cậy có am hiểu để phân biệt và “đề phòng” ma trận giá cả.
