Tăng chiều cao cho trẻ luôn là vấn đề mà nhiều bậc phụ huynh quan tâm. Hiểu rõ về các yếu tố ảnh hưởng đến chiều cao sẽ giúp bố mẹ chủ động hơn trong việc nuôi dậy trẻ, giúp con không bị mất oan chiều cao và bỏ lỡ các cột mốc phát triển thể chất quan trọng. Vậy chiều cao quyết định bởi yếu tố nào? Bài viết dưới đây của Hadu Pharma sẽ giúp bạn tìm hiểu vấn đề này.
1.CÁC YẾU TỐ ẢNH HƯỞNG ĐẾN CHIỀU CAO?
Các yếu tố ảnh hưởng đến chiều cao của một người bao gồm:
1.1.YẾU TỐ DINH DƯỠNG
Trong nhóm các yếu tố ảnh hưởng đến chiều cao mà bố mẹ có thể can thiệp được thì dinh dưỡng được xem là nhân tố quan trọng nhất. Chúng ta có thể dễ dàng nhận thấy, trẻ em Việt Nam nếu được sinh ra và lớn lên tại các nước phát triển thường có tầm vóc cao hơn trẻ em được nuôi dưỡng trong nước. Sự khác biệt này phần lớn là do chế độ dinh dưỡng.
Các chuyên gia dinh dưỡng khuyến cáo rằng trẻ em và trẻ vị thành niên cần có đầy đủ 4 nhóm chất quan trọng trong mỗi bữa ăn để phát triển thể chất tối ưu, trong đó bao gồm nhóm chất đạm, chất đường bột, chất béo và cuối cùng là nhóm vitamin - khoáng chất, trong đó:
CHẤT ĐẠM
có nhiều trong sữa, thịt động vật (gia súc, gia cầm, hải sản…), lòng trắng trứng và trong các loại đậu (đậu Hà Lan, đậu nành, đậu que).
Vai trò: Xúc tác hầu như tất cả các phản ứng hóa học trong cơ thể, điều chỉnh biểu hiện gen, giúp sửa chữa và xây dựng các mô của cơ thể, tăng khối lượng cơ bắp, duy trì khối lượng xương, giảm huyết áp, giảm cảm giác đói, giảm mức độ thèm ăn, tăng cường trao đổi chất và hiệu suất chuyển hóa chất béo thành năng lượng.
CHẤT ĐƯỜNG BỘT
Có nhiều trong các loại ngũ cốc như gạo, lúa mạch, các loại khoai (khoai tây, khoai mì, khoai sắn), cơm, bún, miến, hủ tiếu… các loại hạt, rau xanh và các loại đậu.
Vai trò: Tinh bột (carbohydrate) là nguồn cung cấp năng lượng chính của cơ thể, chúng giúp cung cấp năng lượng cho não, thận, cơ tim và hệ thần kinh trung ương. Bên cạnh đó, chất xơ cũng là một loại carbohydrate hỗ trợ tiêu hóa, giúp bé cảm thấy no và kiểm soát mức cholesterol trong máu.
CHẤT BÉO
Có nhiều trong mỡ động vật, lòng đỏ trứng, dầu oliu, quả bơ, dầu ăn công nghiệp hoặc các loại hạt và các loại đậu.
Vai trò: giúp xây dựng cấu trúc màng tế bào, hỗ trợ phát triển trí não, xương, thị giác, hệ miễn dịch, sức khỏe tim mạch cho bé.
Trong cơ thể, chất béo có chức năng như một kho dự trữ năng lượng quan trọng. Chúng cũng giúp hòa tan vitamin A, D, E, K cho cơ thể hấp thụ. Những vitamin này không thể được hấp thụ nếu thiếu chất béo.
VITAMIN VÀ KHOÁNG CHẤT
Có nhiều trong các loại rau xanh, củ và trái cây tươi.
Vai trò: Được xem là những chất dinh dưỡng thiết yếu bởi vì khi phối hợp với nhau, chúng thực hiện hàng trăm vai trò trong cơ thể. Trẻ cần cung cấp đầy đủ 13 vitamin và 14 khoáng chất để phát triển khỏe mạnh, tăng trưởng chiều cao tối đa.
Trong đó, canxi, magie và vitamin D3 là ba bộ vitamin thần thánh có ảnh hưởng trực tiếp đến mật độ xương, ảnh hưởng trực tiếp đến việc quyết định chiều cao của trẻ.
1.2.THỪA CÂN, BÉO PHÌ CŨNG LÀ YẾU TỐ ẢNH HƯỞNG ĐẾN CHIỀU CAO
Nghiên cứu cho thấy trẻ em thừa cân béo phì có chiều cao hơn hẳn các bạn cùng tuổi. Tuy vậy, sau giai đoạn dậy thì, trẻ béo phì thường thấp hơn trẻ có cân nặng bình thường. Nguyên nhân được xác định là do lượng mỡ dư thừa trong thời kỳ thơ ấu tác động xấu đến quá trình tăng trưởng.
Mặt khác, trẻ em béo phì có sự kích thích từ hormone Leptin trong mỡ nên các bé rất dễ gặp tình trạng dậy thì sớm. Đặc biệt, tình trạng này khá phổ biến ở các bé gái béo phì từ khi còn nhỏ. Tuy vậy chiều cao ở trẻ béo phì thường sớm nở tối tàn, vừa cao lên một chút đã ngừng phát triển.
1.3.YẾU TỐ VẬN ĐỘNG - THỂ THAO
Trong các yếu tố ảnh hưởng đến chiều cao thì vận động là yếu tố kích thích cơ thể sản sinh các hormone tăng trưởng (GH) mạnh mẽ nhất. Các nghiên cứu cho thấy, nếu bé chỉ chơi thể thao hay vận động trong một buổi tập thì hiệu quả hormone tăng trưởng GH sẽ biến mất sau 24h tập luyện. Tuy nhiên, nếu bé được vận động thường xuyên và điều độ thì hiệu quả sản sinh hormone tăng trưởng chiều cao sẽ gia tăng và duy trì ổn định suốt 24h sau đó.
Theo Viện Dinh Dưỡng Quốc Gia (Việt Nam) khuyến cáo, bé cần vận động tối thiểu 60 phút mỗi ngày để xây dựng một sức khỏe toàn diện. Bố mẹ có thể chia 60 phút vận động thành nhiều hoạt động vui chơi, không nhất thiết phải bắt trẻ vận động liên tục 60 phút. Tham gia vận động thể dục thể thao giúp trẻ gia tăng mật độ xương, khối lượng xương, cơ bắp và chiều cao tối ưu.
1.4.CHẤT LƯỢNG GIẤC NGỦ
Ngủ đủ giấc chính là một trong những điều kiện tiên quyết để trẻ có thể phát triển chiều cao tối ưu. Nguyên nhân là vì hormone của trẻ thường được cơ thể thể tiết ra nhiều nhất vào buổi đêm (22h đêm đến 1h sáng) và vào buổi sáng sớm (5-7h sáng).
Theo Hiệp Hội nghiên cứu Giấc Ngủ Hoa Kỳ, để đảm bảo thể chất phát triển khỏe mạnh, trẻ ở mỗi độ tuổi khác nhau cần có độ dài giấc ngủ khác nhau. Cụ thể:
- Trẻ sơ sinh: cần ngủ từ 14-17h mỗi ngày.
- Trẻ nhỏ: cần ngủ từ 12-15h mỗi ngày.
- Trẻ mới biết đi: cần ngủ từ 11-14h mỗi ngày.
- Trẻ mẫu giáo (3-5 tuổi): cần ngủ từ 10-13 giờ mỗi ngày.
trẻ trong độ tuổi đi học (6-11 tuổi): cần ngủ từ 9-11h mỗi ngày.
- Thanh thiếu niên (12-17t): cần ngủ từ 8-10h mỗi ngày.
Một giấc ngủ chất lượng sẽ thúc đẩy sự tăng trưởng và phát triển của trẻ. Do đó, bố mẹ có thể giúp trẻ ngủ nhanh hơn, sâu hơn bằng cách:
- Tránh cho trẻ tiếp xúc với màn hình điện thoại, vi tính hay bất kỳ thiết bị điện tử nào 2 giờ trước khi đi ngủ.
- Tránh cho trẻ uống sữa hay ăn quá no trong vòng 2 giờ trước khi đi ngủ.
- Không cho trẻ tiêu thụ đồ ăn vặt bánh kẹo ngọt hoặc thực phẩm chứa nhiều tryptophan và cafein trước khi ngủ.
- Bố mẹ có thể đọc truyện hay bật một bài nhạc giúp bé dễ ngủ hơn.
- Đảm bảo nhiệt độ phòng mát mẻ để bé dễ ngủ.
1.5.MÔI TRƯỜNG SỐNG
Trẻ sống trong một môi trường ô nhiễm hoặc gần các nguồn ô nhiễm thường dễ mắc các bệnh lây nhiễm từ vi khuẩn, virus… khiến hệ miễn dịch của trẻ phải hoạt động vất vả hơn. Từ đó, trữ lượng vitamin và khoáng chất trong cơ thể nhanh chóng bị hao hụt, khiến trẻ thấp còi, chậm lớn…
Mặt khác, tình trạng kinh tế, xã hội, căng thẳng học tập cũng có thể tác động tới nội tiết và ảnh hưởng trực tiếp đến chiều cao của trẻ. Bố mẹ hãy chủ động tạo cho con một môi trường sống trong sạch, lành mạnh, kết hợp học tập, nghỉ ngơi, dinh dưỡng và vận động giúp trẻ phát triển chiều cao tối ưu.
1.6.YẾU TỐ DI TRUYỀN (DNA)
Các chủng tộc thường có sự khác biệt rõ nét về gen. Do đó chiều cao trung bình của mỗi dân tộc, mỗi quốc gia, mỗi chủng tộc cũng có sự chênh lệch rõ rệt.
Di truyền không chỉ quyết định chiều cao tối ưu của một người mà còn có thể gây nên một số bệnh di truyền hiếm gặp, ảnh hưởng đến chiều cao của bệnh nhân như hội chứng Down và hội chứng Marfan khiến bệnh nhân có tầm vóc thấp bé hơn người bình thường.
1.7.NỘI TIẾT TỐ
Hoạt động dưới sự điều tiết của gen, nội tiết tố là một trong những yếu tố ảnh hưởng đến chiều cao rõ rệt nhất. Nếu thiếu nội tiết tố hoặc hệ thống nội tiết tố hoạt động không hiệu quả, trẻ có thể bị rối loạn trao đổi chất, chậm lớn, dậy thì muộn… ảnh hưởng trực tiếp đến chiều cao của bé.
Suốt từ khi sinh ra đến lúc trưởng thành, cơ thể con người liên tục sản xuất ra các hormone. Chúng đóng vai trò như một loạt tín hiệu kích hoạt các đĩa tăng trưởng tạo xương mới. Một số hormone đến chiều cao có thể kể đến như:
- Hormone tăng trưởng HGH: được tạo ra trong tuyến yên. Đây là hormone quan trọng nhất giúp bé tăng trưởng chiều cao. Những trẻ mắc bệnh di truyền bẩm sinh làm thiếu hụt hormone tăng trưởng sẽ có tốc độ phát triển chậm hơn, chiều cao thấp hơn so với các trẻ khỏe mạnh cùng tuổi.
- Hormone giới tính: là loại hormone rất quan trọng đối với sự phát triển giới tính và cơ quan sinh sản của trẻ. Nam nếu thiếu testosterone và nữ giới thiếu estrogen có thể dậy thì muộn, khiến trẻ thấp lùn, chậm lớn.
- Hormon tuyến giáp: gồm hormon T3, T4 điều chỉnh sự trao đổi chất đạm, đường bột và chất béo từ thực phẩm. Bên cạnh đó tế bào nang giáp còn tiết ra hormon calcitonin, được phóng thích để đáp ứng tình trạng tăng và giảm canxi trong máu, hỗ trợ quá trình tăng mật độ khoáng trong xương, phát triển chiều cao.
1.8.GIỚI TÍNH
Một trong những yếu tố ảnh hưởng đến chiều cao dễ nhận thấy là giới tính. Trước độ tuổi dậy thì, bé trai thường có xu hướng thấp hơn bé gái từ 0.5-1cm. Tuy nhiên sau tuổi dậy thì, nam giới thường cao hơn nữ giới cùng tuổi từ 10-15cm.
2.CÁC CÂU HỎI VỀ YẾU TỐ THƯỜNG GẶP QUYẾT ĐỊNH CHIỀU CAO
2.1.GEN QUYẾT ĐỊNH BAO NHIÊU PHẦN TRĂM CHIỀU CAO?
Theo các nghiên cứu tại Việt Nam, di truyền chỉ quyết định 23% chiều cao của trẻ. Như vậy, các bậc phụ huynh hoàn toàn có đến 77% cơ hội cải thiện chiều cao cho con trẻ bằng cách cải thiện chế độ dinh dưỡng, vận động và sinh hoạt. Trong các yếu tố ảnh hưởng đến chiều cao thì dinh dưỡng chiếm vai trò quan trọng nhất, quyết định đến 32% chiều cao của bé, tiếp đến là điều kiện sinh hoạt (25%) và cuối cùng là chế độ vận động (20%).
2.2.NGỦ MUỘN CÓ ẢNH HƯỞNG ĐẾN CHIỀU CAO CỦA TRẺ KHÔNG?
Ngủ muộn chắc chắn ảnh hưởng đến chiều cao của trẻ bởi lúc ngủ cơ thể bé tiết ra lượng hormone tăng trưởng HGH nhiều nhất trong ngày. Bé chỉ có thể cao lên từng ngày, thông qua từng giấc ngủ sâu, chứ không thể cao lên trong lúc sinh hoạt, học tập, vui chơi. Vì thế, ngủ đúng giờ và ngủ đủ giấc thường là một trong những điều kiện tiên quyết trong kế hoạch cải thiện chiều cao của trẻ.
2.3.BẮP CHÂN TO CÓ ẢNH HƯỞNG ĐẾN CHIỀU CAO CỦA TRẺ KHÔNG?
Việc có bắp chân to hoàn toàn không ảnh hưởng gì đến việc tăng trưởng chiều cao của một người. Ngược lại, bắp chân to thường thấy ở những người thường xuyên tập thể dục, và chính việc luyện tập sẽ kích thích sự phát triển xương. Tuy vậy, một người có bắp chân to và béo phì trông sẽ lùn hơn bình thường.
